بررسی اثرات زیست محیطی توسعه منابع آب زیرزمینی حوضه آبریز تالاب قوریگل با استفاده از مدل ریاضی

حوضه آبریز تالاب قوریگل در زیر حوضه آجی چای قرار گرفته که حوضه آبریز آجی چای یکی از زیرحوضه های دریاچه ارومیه می باشد. . این منطقه در جنوب شرقی شهرستان تبریز واقع شده و از شمال و غرب به محدوده مطالعاتی تبریز و از شرق و جنوب به محدوده بستان آباد محدود می شود. مساحت کل این حوضه 37 کیلومترمربع است که وسعت دشت آن 61/8 کیلومترمربع و بقیه ارتفاعات می باشد. تنها آبادی در این دشت روستای یوسف آباد می باشد. از لحاظ زمین شناسی منطقه شامل ارتفاعات به سن کرتاسه پسین و جنس آهک مارنی و هم چنین سازندهایی از جنس توف های آذرآواری به سن پلیوسن می باشد. گسل تبریز نقش مهمی در پیدایش فروافتادگی تالاب قوریگل داشته است. این حوضه در سال های 89-1381 با داشتن میاگین بارش 8/316 میلیمتر، میانگین درجه حرارت 2/10 درجه سانتیگراد و متوسط تبخیر از سطح آزاد آب 1110 میلیمتر در سال دارای اقلیم خشک سرد می باشد. هدایت هیدرولیکی در مسیل ها و اطراف دشت زیاد بوده و به سمت مرکز دشت و تالاب کمتر می شود. مرزهای شمالی و جنوبی و غربی آبخوان مرزهای تغذیه کننده بوده و تالاب قوریگل در شرق آبخوان مرز خروج آب زیرزمینی می باشد. باتوجه به هیدروگراف تهیه شده در سال آبی 89-88، 33/0 متر کاهش در تراز آب زیرزمینی وجود دارد. برطبق محاسبات انجام شده میزان تغییرات حجم مخزن 06/0- میلیون مترمکعب بدست آمد. به منظور شناخت دقیق ویژگیهای آبخوان دشت قوریگل اقدام به تهیه مدل ریاضی آبخوان با استفاده ازنرم افزار visual modflow v.3.1 گردید. اطلاعات ورودی به مدل ریاضی جمع آوری و به مدل اعمال شد. سپس اولین مرحله اجرای مدل صورت پذیرفت. در اولین اجرا نتایج مناسبی حاصل نشد. مرحله آنالیز حساسیت و واسنجی صورت گرفت. بیشترین حساسیت برروی شبکه بندی و هدایت هیدرولیکی مشاهده شد و در واسنجی بیشترین تاکید بر کالیبره کردن این پارامترها بود . پس از این مرحله مقدار خطاها در حد قابل قبول بوده و مرحله صحت سنجی صورت پذیرفت. با انجام این مرحله و بررسی بار محاسباتی آب زیرزمینی و بار مشاهداتی و بررسی خطاهای آماری قابل قبول بودن مدل ریاضی آبخوان اثبات شد. مهمترین مرحله برای بررسی های اثرات زیست محیطی توسعه منابع آب زیرزمینی و مدیریت پیامدهای این اثرات مرحله پیش بینی می باشد. در این مرحله سناریوهایی تعریف شد که با افزایش تنش های مشخص در طول یک سال آبی، رفتار هیدروژئولوژیکی در آبخوان، پیش بینی شد. با بررسی این پیش بینی ها مشخص گردید که عواملی همچون افزایش تعداد چاه های بهره برداری از آب زیرزمینی، افزایش برداشت توسط چاه های بهره برداری، افت در تراز آب تالاب قوریگل و وقوع خشکسالی، باعث افت زیادی در تراز آب زیرزمینی آبخوان قوریگل خواهد شد. این افت در تراز آب زیرزمینی باعث بوجود آمدن اثرات منفی در آبخوان و تالاب می شود. با استفاده از ابزار پیش بینی مدل می نوان آبخوان را مدیریت کرد. با حفظ آبخوان قوریگل، تالاب بین المللی قوریگل را از خطر خشکی نجات داد.